ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Το ταξίδι της κρητικής διατροφής, με βασικό της στοιχείο τα κρητικά βότανα ξεκινάει περίπου 4.000 χρόνια πριν. Από τα ευρήματα των αρχαιολογικών ανασκαφών φαίνεται πως οι Μινωίτες, κατανάλωναν τα ίδια σχεδόν προϊόντα που καταναλώνει και ο σημερινός Κρητικός.
Στα ανάκτορα της μινωικής εποχής έχουν βρεθεί πιθάρια για το λάδι, τα δημητριακά, τα ξηρά φρούτα, τα βότανα και το μέλι. Περίπου 400 πιθάρια έχουν έρθει στο φως από ανασκαφές στο παλάτι της Κνωσσού.
Επίσης, συναντάμε πληθώρα τοιχογραφιών στις οποίες απεικονίζονται κρητικά φυτά και βότανα. Τοιχογραφίες από τη συλλογή κρόκου και αγγεία με φυτικό διάκοσμο μαρτυρούν τη σημασία των βοτάνων στη καθημερινή ζωή. Οι Μινωίτες κληροδότησαν σε μας τον υγιεινό τρόπο ζωής που στηρίζεται στη χρήση των βοτάνων ως μέρος της καθημερινής ζωής.
Κατά την Μινωική εποχή, τα βότανα της Κρήτης εξάγονται στην Αίγυπτο και στη Μέση Ανατολή. Αντιστοίχως, οι Κρήτες εισάγουν βότανα που δεν ευδοκιμούσαν στο νησί από αυτές τις περιοχές. Το εμπόριο και η διαδεδομένη χρήση των βοτάνων φαίνεται να αποτελούσε σημαντική δραστηριότητα των κοινωνιών που ήκμασαν στην ανατολική λεκάνη της Μεσογείου κατά την εποχή του χαλκού.
ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
Κατά την ρωμαϊκή περίοδο, πολλές είναι οι αναφορές στα αρωματικά φυτά της Κρήτης από ιατρούς της εποχής.
Ο Ανδρόμαχος ο Κρης, ο προσωπικός γιατρός του Ρωμαίου αυτοκράτορα Νέρωνα, είχε καταγωγή από την Κρήτη, της οποίας τα βότανα του έδωσαν τη δυνατότητα “εις τι φάρμακον αγαθόν τοις ανθρώποις ενεγκείν”, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά.
Στα βότανα της Κρήτης αναφέρεται και ο ιατρός Γαληνός ο οποίος σημειώνει ότι τα ποιοτικά ανώτερα βότανα της τότε εποχής συλλέγονταν στην Κρήτη και αποστέλλονταν σε πλεκτά αγγεία στην Ρώμη. Ανάμεσα στα κείμενά του, έγραφε, σε ελεύθερη μετάφραση, τα παρακάτω: «κάθε χρόνο κατά το θέρος, βοτανικοί άνδρες που συντηρούνταν από τον Καίσαρα, όχι μόνον σε αυτόν τον Καίσαρα, αλλά και σε ολόκληρη την πόλη των Ρωμαίων, έστελναν αγγεία γεμάτα, τα λεγόμενα πλεκτά, επειδή ήταν από πλέγματα λυγαριάς. Μετέφεραν δε αυτά από την Κρήτη και σε πολλά άλλα έθνη, ώστε να μην λείπει τίποτα από τα προϊόντα της».
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΑ
Η Κρήτη θεωρήθηκε από τους Ενετούς, όπως και από πολλούς από τους κατακτητές της, το περιβόλι της Ελλάδας, λόγω της μεγάλης ποικιλίας ενδημικών αρωματικών φυτών στο νησί. Κατά την Ενετοκρατία (1204 – 1669 μ.Χ.) στην Κρήτη, πολλά βότανα και αρωματικά φυτά χρησιμοποιούνται για την παρασκευή φαρμάκων. Χαρακτηριστικό το όνομα που έχει αποδοθεί στην μαλοτήρα (Sideritis Syriaca), αρωματικό φυτό ενδημικό της Κρήτης, το οποίο προέρχεται από τις ιταλικές λέξεις male (κακό, αρρώστια) και tirare (σύρω, τραβάω).
Φτάνοντας στις αρχές του 20ου αιώνα, η λαϊκή παράδοση της Κρήτης αποτελεί μια ανεξάντλητη πολιτιστική οντότητα με δική της τέχνη, διατροφικές συνήθειες, ήθη και έθιμα. Εξέχουσα θέση σε αυτόν τον κόσμο κατέχουν τα αρωματικά φυτά.
Στην Κρήτη σήμερα, φύεται πλήθος βοτάνων, που έχουν χρησιμοποιηθεί από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν το δίκταμο (Origanum dictamnus) και το φασκόμηλο (Salvia fruticosa). Τα βότανα της Κρήτης φυτρώνουν στα απόκρημνα βουνά του νησιού και συλλέγονται από έμπειρους συλλέκτες για να αποξηρανθούν κάτω από φυσικές συνθήκες.